Η αρχιτεκτονική στην εκπαίδευση

Σχολείο: Πόλος έλξης ή απώθησης;

Μια ακόμη σχολική χρονιά αρχίζει. Μαζί μ'αυτή ξεκινά ένα όνειρο ή ένας εφιάλτης για κάποια παιδιά. Έχει παρατηρηθεί ότι για ένα μεγάλο αριθμό μαθητών η έναρξη της σχολικής χρονιάς ταυτίζεται με ένα άσχημο γεγονός. Αυτή η λανθασμένη εντύπωση μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, όπως ο σχολικός εκφοβισμός, η βαρετή διδασκαλία ακόμα και ο ίδιος ο σχολικός χώρος.

http://blog.platon.gr/to-abolo-thranio-mias-allhs-apoxhs/

Στη σύγχρονη εποχή, το σχολείο φιλοξενεί τους μαθητές για μεγάλο χρονικό διάστημα μέσα στην ημέρα. Πολλές φορές, μάλιστα οι ώρες που ένα παιδί βρίσκεται στο χώρο του σχολείου τείνουν να είναι περισσότερες από ότι ο χρόνος που περνάει στο σπίτι του. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, το σχολείο να αποκτά μια σημαντική θέση στην καθημερινότητα οποιουδήποτε μαθητή. Συστηματική έρευνα του Αμερικανικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτόνων που ασχολείται με εκπαιδευτικά κτήρια επιβεβαίωσε την επιρροή που μπορεί να έχει η αρχιτεκτονική ενός τέτοιου κτηρίου στη μάθηση.

Για τους παραπάνω λόγους θα πρέπει να δημιουργούνται χώροι που να εμπνέουν και να λειτουργούν ως πόλοι έλξης. Κάθε σχολικό κτίριο εκτός από τις σωστές υποδομές θα πρέπει να είναι λειτουργικό και ελκυστικό, να μπορεί να εξυπηρετεί τις ανάγκες τόσο των δασκάλων/καθηγητών, όσο και των μαθητών.

Σύμφωνα με τον διευθυντή του ΑΙΑ (American Institute of Architects, Committee on Architecture for Education), John Dale, ένας προσεγμένος και ταυτόχρονα καινοτόμος σχεδιασμός μπορεί να αποτελέσει πραγματικό επίτευγμα για την μόρφωση ενός παιδιού. Παρακάτω γίνεται αναφορά στα απαραίτητα στοιχεία που θα πρέπει να περιλαμβάνει ένα σχολικό κτήριο.

1_ Επιλογή μεγάλου οικοπέδου. Ο χώρος που θα κατασκευαστεί ένα σχολικό κτήριο θα πρέπει να καταλαμβάνει αρκετά τετραγωνικά, εφόσον έχει συνυπολογιστεί και ο εξωτερικός χώρος (αυλή,γήπεδα κ.α).

2_ Χρώμα. Η χρήση χρωμάτων διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στη σύνθεση ενός σχολείου. Παρόλο που για χρόνια επικρατούσε η άποψη ότι τα έντονα και φωτεινά χρώματα αποσπούν την προσοχή των μαθητών και τους προκαλούν υπερκινητικότητα πλέον έχει καταρριφθεί. Τα χρώματα όχι μόνο διεγείρουν θετικά τους μαθητές αλλά συγχρόνως τους προκαλούν ευχάριστα συναισθήματα.

https://www.cnn.gr/news/kosmos/story/98128/ta-sxoleia-toy-mellontos-einai-idi-edo-pos-epireazei-i-arxitektoniki-tin-mathisi

3_ Διαμόρφωση εξωτερικών χώρων

Τα διαλείμματα κατά τη διάρκεια της ημέρας αναζωογονούν τους μαθητές και τους διδασκάλους, γι' αυτό είναι σημαντικό ο χώρος στον οποίο πραγματοποιούνται να τους παρέχει αυτή τη δυνατότητα εκτόνωσης - χαλάρωσης. Επιπλέον, η παρουσία δέντρων, λουλουδιών και γενικότερα πρασίνου εκτός από την άμεση επαφή που έχει ένα παιδί με τη φύση, το βοηθά να αποκτήσει μελλοντικά οικολογική συνείδηση.

https://outdoorcreations.com.au/school-landscapes-2/

4_ Πριν το σχεδιασμό ενός σχολικού κτηρίου (κανόνας που ισχύει γενικότερα) θα πρέπει να ληφθούν υπόψιν οι τοπικοί παράγοντες. Συγκεκριμένα, ο John Dale αναφέρει: « Όταν έρχεται η στιγμή να σχεδιάσουμε πρέπει να έχουμε στο νου μας την περιοχή στην οποία θα χτιστεί το σχολείο. Για παράδειγμα, ένα σχολείο στη μικρή πόλη Roldán της Ισπανίας, είναι καλυμμένο από πράσινη μοκέτα ώστε να προστατεύεται από τις έντονες βροχές της περιοχής».

https://inhabitat.com/beautiful-roldan-school-keeps-cool-under-a-cover-of-green/

5_ Σύνδεση με την κοινωνία.

Το κάθε σχολείο αποτελεί ένα μικρόκοσμο, μια κλειστή κοινωνία. Ωστόσο, στη σημερινή εποχή που η πληροφόρηση τρέχει και το διαδίκτυο κυριαρχεί, τα σχολεία θα πρέπει να προβάλουν έναν πιο εξωστρεφή χαρακτήρα, για παράδειγμα τα σχολικά κτήρια θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν εγκαταστάσεις (αθλητικές, αμφιθέατρο κ.α) που να είναι επισκέψιμες και από άλλους πολίτες. Φυσικά, επιβάλλεται ανάλογη οργάνωση/φύλαξη.

6_ Αίθουσα.

Ο χώρος της αίθουσας αποτελεί ένα μεγάλο κεφάλαιο στην εκπαίδευση καθώς και στην αρχιτεκτονική. Μέσα σε μια σχολική αίθουσα αναπτύσσονται προσωπικότητες, σχέσεις, συναισθήματα που είναι άρρητα συνδεδεμένα με τη διαμόρφωση του χώρου. Ο τρόπος ανάπτυξης των δραστηριοτήτων, η επισήμανση και η ιεράρχηση των ρόλων καθορίζονται από την ίδια την τάξη. Παρατηρείται, λοιπόν, πόσο σοβαρό ρόλο κατέχει η διάταξη μια αίθουσας όσο αναφορά την υγιή μόρφωση των νέων. Ωστόσο, η πραγματικότητα διαφέρει. Δυστυχώς, η σημασία που δίνεται στο σχεδιασμό μιας σχολικής αίθουσας είναι αρκετά υποτιμημένη. Η πλειοψηφία παραδειγμάτων και ειδικά στην Ελλάδα, αποδεικνύει τη χρήση μιας τεχνοκρατικής προσέγγισης στο σχεδιασμό μιας σχολικής τάξης. Αυτό σημαίνει ότι το χώρο της αίθουσας τον αντιλαμβανόμαστε απλά σαν μια γεωμετρική κατασκευή με σταθερά μεγέθη (μήκος, εμβαδόν, όγκος, σχήμα κ.α), τα οποία δεν επηρεάζονται, γεγονός που τεκμηριώνει την αδιαφορία που υφίσταται ο ανθρώπινος παράγοντας. Βασιζόμενοι, λοιπόν, σε τυποποιημένους κανόνες σχεδιασμού καταλήγουμε να δημιουργούμε στείρους, αφιλόξενους χώρους που απωθούν τους μαθητές προκαλώντας τους συναισθήματα φυλάκισης και δυσαρέσκειας. Η μόνη λύση για να πετύχουμε τα αντίθετα αποτελέσματα είναι η εφαρμογή μιας ανθρωποκεντρικής προσέγγισης, όπου ο σχεδιασμός του χώρου θα λαμβάνει υπόψιν του τις ανάγκες των χρηστών και τα χαρακτηριστικά τους (κοινωνικά – ψυχολογικά – πολιτισμικά). Στις παρακάτω φωτογραφίες οι διαφορές είναι εμφανή. Η πρώτη είναι οργανωμένη σε ομάδες με προσεγμένη διακόσμηση που συμβαδίζει με της απαιτήσεις της διδασκαλίας. Αυτή η μικρή αλλαγή έχει ως αποτέλεσμα όχι μόνο της αύξησης συμμετοχής στο μάθημα αλλά και την ανάπτυξη της συνεργασίας/ομαδικότητας. Επιπροσθέτως, οι μαθητές νιώθουν οικειότητα και αγάπη για το χώρο της τάξης, σε αντίθεση με το δεύτερο παράδειγμα που αντικατοπτρίζει μια κλασική αίθουσα, τυποποιημένη, η οποία αδυνατεί να προσεγγίσει τον οποιονδήποτε μαθητή.

Συνοψίζοντας, οι εκπαιδευτικοί χώροι θα πρέπει να χαρακτηρίζονται από ευελιξία, να έχουν τη δυνατότητα να αναδιαμορφώνονται ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες των χρηστών, να υπάρχει η ευχέρεια ανανέωσης των εκπαιδευτικών πρακτικών, καθώς και η προσφορά ποικίλων ερεθισμάτων και δημιουργικών δραστηριοτήτων. Σύμφωνα με τους Weinstein και David, πρωτεύον στόχος στη διαρρύθμιση του εκπαιδευτικού περιβάλλοντος πρέπει να είναι ο σεβασμός στη διαδικασία ανάπτυξης του παιδιού, που αναλύεται σε πέντε συνιστώσες:

α) Στην καλλιέργεια της προσωπικής ταυτότητας.

β) Στη συμβολή στην ανάπτυξη των ατομικών ικανοτήτων.

γ) Στη δημιουργία ευκαιριών για την υποστήριξη της διαδικασίας ανάπτυξης.

δ) Στην προαγωγή αισθημάτων ασφάλειας και εμπιστοσύνης.

ε) Στην ταυτόχρονη ανάπτυξη της κοινωνικής αλληλεπίδρασης, αλλά και της ιδιωτικότητας.